“กระบวน” และ “ขบวน” (๒)

ในสมัยรัตนโกสินทร์ คำว่า “กระบวน” และ “ขบวน” พบการใช้ในการเสด็จพระราชดำเนิน
ทั้งทางสถลมารคและทางชลมารค ในรัชกาลเดียวกันพบการบันทึกโดยใช้ทั้งคำว่า “กระบวน” และ “ขบวน”
เช่น ในสมัยรัชกาลที่ ๗ มีลายพระหัตถ์ของจอมพลเรือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์
กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ถึงมหาเสวกเอก [เส-วก-เอก] เจ้าพระยามหิธร ราชเลขาธิการ ทรงชี้แจงเหตุผล
ในการจัดระเบียบริ้วกระบวนเรือพระราชพิธี ความตอนหนึ่งว่า “ด้วยกระบวนเรือพระราชพิธีสำหรับเสด็จ
พระราชดำเนินทางชลมารคเวลานี้ ตัวเรือก็ดี หน้าที่จัดกระบวนก็ดี ตกเป็นพนักงานของกระทรวงทหารเรือ
ทั้งสิ้น... และการจัดกระบวนเสด็จพระราชดำเนินอันกระทรวงทหารเรือได้ปฏิบัติมานั้นอาศัยหลักความรู้
 และความทรงจำตามแบบแผนโบราณราชประเพณี จะมีลายลักษณ์อักษรที่จะสอบค้นเป็นหลักฐานได้
ก็แต่น้อย...” และปรากฏการใช้คำว่า “ขบวนเรือพระราชพิธี” ในลายพระหัตถ์เดียวกันนี้ดังความตอนหนึ่งว่า
“...ข้าพเจ้าเห็นว่าบัดนี้ควรจะวางระเบียบริ้วขบวนเรือพระราชพิธีลงเสียให้แน่นอนอย่างใดอย่างหนึ่ง
เพื่อให้เป็นที่ปราศจากสงสัยแก่ผู้ซึ่งจะมีหน้าที่ฉลองพระเดชพระคุณในการนี้สืบไป”
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------